Medicus curat, natura sanat  (Lekarz leczy, natura uzdrawia) -  Hipokrates.

Hortiterapia jest jednocześnie dziedziną nauki i terapii. Jako terapia ogrodnicza wykorzystuje zajęcia w ogrodzie i przebywanie wśród roślin w celu poprawy zdrowia psychicznego i fizycznego człowieka, a także poprawy relacji międzyludzkich. Hortiterapia organizowana jest z myślą o osobach pozostających pod kontrolą lekarską, które mają zdiagnozowane jednostki chorobowe. Stosuje się ją w leczeniu stanów depresyjnych, lękowych, w autyzmie, ADHD, a także u osób z porażeniem mózgowym. Osoby poddane hortiterapii odzyskują wiarę w swoją siłę sprawczą, zwiększa się u nich zdolność do obserwacji otoczenia oraz mimowolnie wywołuje zaciekawienie i rozbudza chęć do działania. Hortiterapia ma wielokierunkowe działanie na organizm. Ścieżki sensoryczne pełne kwiatów, krzewów i drzew, zbiorników wodnych oraz odgłosów natury, obok wyostrzania zmysłów, motywują ciężko zaburzone dzieci poruszające się na wózku do zmiany pozycji ciała. Chęć dotknięcia, poczucia zapachu kwiatu staje się tak silna, że dziecko kieruje głowę, tułów, a następnie rękę w upragnioną stronę. Hortiterapia dedykowana jest również osobom w podeszłym wieku oraz osobom uzależnionym czy osadzonym w więzieniach.

Przebywanie w ogrodzie ma wspomóc redukcję przewlekłego stresu i przyczynić się do przywrócenia równowagi psychicznej. Pobudzenie wszystkich zmysłów powoduje zajęcie myśli i zrelaksowanie się. Dla osób uzależnionych cenną nauką będzie wykształcenie poczucia odpowiedzialności – opieka nad roślinami, od nasion do plonu. Opieka nad ogrodem w ramach terapii uczy też samodyscypliny i pracy w zespole. W Polsce ogrody powstają zwykle przy Domach Pomocy Społecznej. Polskie ośrodki medyczne i rehabilitacyjne nie uznały jak dotąd hortiterapii jako formy terapii.

Początki hortiterapii sięgają starożytnego Egiptu, gdzie kapłani i lekarze zalecali spacery po ogrodach jako środek na choroby umysłowe. W latach 80-tych XX w. zaczęto zwracać uwagę na to, co zawiera powietrze w zamkniętych pomieszczeniach, prekursorami byli naukowcy NASA. Liczne badania wykazały, że obecność w pomieszczeniach żywych roślin doniczkowych korzystnie wpływa na samopoczucie oraz zdrowie człowieka. Obecność roślin w klasach szkolnych wpływa na zmniejszenie występowanie bólu głowy, chorób gardła, suchości skóry, poprawia koncentrację, wydajność i samopoczucia nauczyciela oraz uczniów.

Terapia ogrodnicza może polegać na:

1. czynnym udziale, tj. sadzeniu, pikowaniu, sianiu, odchwaszczeniu, koszeniu trawników, zbiorze warzyw i owoców,
2. biernym udziale, czyli dokładnej obserwacji roślin polegającej na używaniu wszystkich zmysłów co pobudza koncentrację, gdyż osoba obserwująca podziwia, dotyka, wącha, słucha szumu drzew, smakuje owoców.

Ogrody terapeutyczne projektuje się w sposób bezpieczny, przystępny i możliwie najciekawszy. Powinny być nieduże, założone na terenie ogrodzonym. Aby ogród był przyjazny, musi być wolny od niebezpiecznych gatunków roślin. Prace w takim ogrodzie planowane są w sposób nie powodujący nadmiernego obciążenia organizmu. Ścieżki powinny być szerokie, a rabaty (założenia roślin zielnych wieloletnich – byliny) umiejscowione na podwyższeniu, obudowanym od zewnątrz i niezbyt szerokie, co ułatwia prace pielęgnacyjne osobom poruszającym się na wózkach .

Warto wymienić elementy takiego ogrodu:

1. ścieżki sensoryczne, które pozwalają zapoznać się z różnorodnością faktur i służą poprawie motoryki, np. suche strumienie. Sadzawki kaskadowe, sztuczne rzeczki, niskie wodospady, które umożliwiają łatwy i bezpośredni kontakt z żywiołem oraz wykorzystują zmienne podłoże takie jak piasek, ziemia, schody. Łukowate mostki jako teren pochyły, naturalne przeszkody w postaci kamieni i korzeni.
2. punkt widokowy pośrodku ogrodu, wzniesienie 1-2 m, bez barier architektonicznych, pozwalających na kontemplację panoramy ogrodu. Takie wzniesienia mogą być częściowo skaliste.
3. rabatki na podwyższeniu, które można pogrupować następująco:

• rabaty wzrokowe; wielokolorowe założenia,
• słuchowe, np. grupy traw i sitowie szumiące na wietrze, rośliny szorstkie i szeleszczące w dotyku, wzbogacone o plusk wody czy zawieszone na roślinach dzwonki,
• dotykowe; rośliny z ciekawą budową, o różnych kształtach i fakturach czy tigmonastyczne, rośliny reagujące ruchem na bodziec zewnętrzny jak dotyk dłoni, np. Czułek wstydliwy (Mimosa pudica),
• zapachowe; aromaty ziół i kwiatów,
• smakowe; rośliny o jadalnych kwiatach, liściach czy owocach,
• fmożna również stworzyć miejsca przystankowe, z ławeczką i tematem przewodnim np. punkt obserwacji budek lęgowych ptaków, punkt widokowy na małą wysepką   z jednym, dorodnym drzewem, np. wiśnią piłkowaną ‘Kanzan’.

Praca w ogrodzie daje wiele radości i ma skutki terapeutyczne wynikające z przebywania w otoczeniu roślin i aktywności w zakresie ich uprawy i pielęgnacji. Wpływa na poprawę zdrowia psychicznego, rozwoju emocjonalnego i umysłowego, a co za tym idzie polepsza jakość życia. Do prac ogrodniczych warto zachęcać dzieci, np. wydzielając im niewielki fragment ogrodu, którym będą się opiekować. W ten sposób można je wiele nauczyć o fascynującym życiu fauny i flory i zachęcić do spędzania czasu na powietrzu. Prace ogrodnicze rozwijają zdolności manualne dzieci. Już same czynności przygotowawcze jak zakładanie fartucha czy rękawiczek, przynoszenie materiałów i narzędzi poprawiają chwyt oraz aktywizują kończyny. Jest udowodnione, że wysiłek na świeżym powietrzu stymuluje organizm do produkcji endorfin. Mniej przyjemnym efektem solidnie wykonanej w ogrodzie pracy mogą być co najwyżej zakwasy. Niektórzy mówią o narażeniu na alergie, ale te mogą wystąpić wszędzie, także w mieszkaniu.

Nie o to przecież chodzi w życiu, aby nieustannie się czegoś bać bo to właśnie strach zabija szczęście. Podobno ogrodnicy i floryści to profesje ludzi najszczęśliwszych na świecie!