Czy z każdego ziarna wyrośnie zdrowa roślina?

- Nie tylko, że nie z każdego ziarna wyrośnie zdrowa roślina, to jeszcze nie z każdego ziarna w ogóle wyrośnie roślina. Warunkiem otrzymania zdrowej rośliny jest odpowiedniej jakości materiał siewny. Jest wiele czynników, które mają wpływ na właściwy wzrost i rozwój roślin, do których możemy zaliczyć wspomniany już odpowiedniej jakości materiał siewny, wolny od chorób i szkodników, o odpowiedniej zdolności i sile kiełkowania. Kolejnymi elementami warunkującymi wzrost zdrowej rośliny jest odpowiednio przygotowane podłoże, zasobne w składniki pokarmowe i wodę. Do zainicjowania procesu kiełkowania niezbędna jest odpowiednia wilgotność i temperatura. Bez wątpienia pomocne w uzyskaniu roślin w dobrej kondycji jest użycie do siewu urzędowo kwalifikowanego materiału siewnego, zaopatrzonego w paszport roślin, oferowanego do sprzedaży w zabezpieczonych, oryginalnych opakowaniach. Nie bez znaczenia są również prace wykonywane podczas całego okresu wegetacji: zabiegi agrotechniczne, nawadnianie oraz ochrona przed agrofagami. Jak widać jest wiele różnorodnych elementów z obszaru  fizjologii roślin, chemii rolnej, gleboznawstwa czy fitopatologii, które muszą być spełnione, żeby można było cieszyć się widokiem dorodnej rośliny, wydającej wysoki plon o dobrych parametrach jakościowych.

Co zdecydowało, że podjął Pan pracę w Inspekcji?

- Pracę w Inspekcji rozpocząłem po studiach, najpierw w jednym z Oddziałów dolnośląskiego Inspektoratu, a następnie w WIORiN w Krakowie, w Oddziale w Gorlicach. Najważniejszym argumentem przemawiającym za podjęciem pracy w tej Instytucji była różnorodność zadań i czynności, jakie na co dzień wykonuje inspektor. Bardzo atrakcyjne wydawało mi się połączenie pracy biurowej z terenową. Bez wątpienia pracując w Inspektoracie nie można popaść w urzędniczą rutynę czy monotonnie, ponieważ szczególnie w terenie nie ma dwóch identycznych dni. Co chwilę pojawiają się inne priorytety lub zadania do wykonania. Każdy rok niesie ze sobą nowe zagrożenia fitosanitarne, które wymagają od Inspektora ciągłej edukacji i samodoskonalenia. Dodatkowo świadomość, że ma się wpływ na poziom polskiego rolnictwa, a co za tym idzie  jakość produkowanej żywności dodatkowo motywuje do jeszcze lepszej pracy. Myślę, że w Inspekcji każdy jest w stanie znaleźć coś dla siebie, zarówno Ci lubiący pracę „za biurkiem”, jak i ci ceniący sobie kontakt z ludźmi i przyrodą.

Jakie umiejętności są przydatne w pracy specjalisty do spraw zdrowia roślin?

- Moim zdaniem dobrego Inspektora powinno wyróżniać kilka cech, m.in.: szeroka wiedza dotycząca produkcji rolnej, chęć do ustawicznego poszerzania poziomu swojej wiedzy w obszarach związanych z produkcją roślinną oraz doświadczenie. Patrząc z perspektywy kilkunastu lat pracy w Inspekcji to właśnie doświadczenie połączone z pasją przy wykonywaniu tego zawodu wydają się najważniejsze.

Pracuje Pan często w terenie- dokonując oceny polowej plantacji nasiennych. Jak jest w Pana regionie świadomość rolników, jeśli chodzi o zdrowie roślin?

- Od wielu lat wszyscy pracownicy Oddziału bierzemy czynny udział w podnoszeniu świadomości rolników na różnych płaszczyznach, m.in. uczestnicząc w szkoleniach dla rolników z zakresu zdrowia roślin organizowanych przez WIORiN i inne instytucje z obszaru rolnictwa, poprzez poradnictwo adresowane bezpośrednio do producentów rolnych jak również współpracując z władzami samorządowymi. Oceniając ostatnią dekadę mogę bez wahania powiedzieć, że świadomość rolników w zakresie zdrowia roślin znacząco się podniosła. Moim zdaniem jest to efekt zarówno działań naszych inspektorów jak również z jednej strony pojawieniem się w rolnictwie, (szczególnie tym towarowym) młodych dobrze wykształconych ludzi oraz z drugiej strony likwidacja ekstensywnych, małych gospodarstw rodzinnych. W dzisiejszych realiach wolnorynkowych warunkiem osiągnięcia sukcesu jest konieczność posiadania wysokiej świadomości nie tylko w sferze zdrowia roślin, ale również np. w obszarze technologii produkcji rolnej czy zarządzania.

Czy udaje się Panu łączyć pracę zawodową z życiem osobistym?

- Intensywność pracy w Inspekcji jest ściśle skorelowana z okresem wegetacyjnym w rolnictwie. W okresie intensywnego wzrostu roślin rozdzielenie pracy zawodowej i czasu przeznaczonego dla rodziny bywa trudne, ale jeśli swój zawód wykonuje się z pasją to da się to połączyć. Na szczęście mam wyrozumiałą rodzinę i telefon w sobotni ranek z zapytaniem czy należy już wykonać zabieg ochrony roślin nie jest problemem. Zadowolenie rolnika i wyrozumiałość najbliższych odgrywają kluczową rolę…

Czy doświadczenia zdobyte w pracy zawodowej przydają się Panu w prowadzeniu własnych upraw polowych czy też przydomowego ogródka?

- Oczywiście, że doświadczenie wyniesione z pracy w WIORiN pomaga w prowadzeniu ogrodu. Na działce przydomowej oprócz części rekreacyjnej z roślinami ozdobnymi, uprawiam również podstawowe gatunki warzyw oraz w tunelu pomidory i ogórki. W ogrodzie wraz z rodziną spędzamy każdą wolną chwilę (choć jest ich zdecydowanie za mało). Doświadczenie zawodowe pomaga nie tylko utrzymać ogród w należytym porządku, ale również osiągać zadowalające plony uprawianych roślin. Dzielenie się wiedzą z sąsiadami i znajomymi jest okazją do częstszych spotkań i wymiany doświadczeń.

Czy w swojej działalności zawodowej prowadzi Pan również edukacje na rzecz zdrowia roślin?

- Oczywiście, że tak. Obszar szeroko pojętej edukacji producentów produktów pochodzenia roślinnego odgrywa bardzo ważną rolę w codziennej pracy każdego inspektora. Najważniejsze są cykliczne szkolenia i spotkania z producentami organizowanymi z własnej inicjatywy, przy udziale Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego lub Starostwa Powiatowego. W czasie tych spotkań przekazywane są bieżące informacje m.in. z zakresu identyfikacji, biologii, metod zwalczania najważniejszych z punktu widzenia gospodarczego chorób i szkodników roślin. W związku ze zróżnicowanym rolnictwem występującym na terenie powiatu gorlickiego, to spotkania informacyjne dedykowane są do poszczególnych grup np. do producentów roślin rolniczych, w tym ziemniaków, roślin ozdobnych czy producentów materiału szkółkarskiego. Dodatkowo działalność edukacyjna realizowana jest właściwie podczas każdego kontaktu z przedsiębiorcą. Elementem większości czynności urzędowych wykonywanych przez inspektorów jest rozmowa na bieżące problemy związane ze zdrowiem roślin, wymiana spostrzeżeń i doświadczeń. Wiedza zdobyta w terenie szczególnie dla młodych inspektorów jest doskonałym uzupełnieniem przygotowania teoretycznego wyniesionego ze studiów.

Jak wygląda dzień pracy specjalisty do spraw zdrowia roślin?

- To bardzo trudne pytanie, ponieważ jak wspomniałem wcześniej każdy dzień w naszej pracy jest inny. Najczęściej działania wykonywane danego dnia zaczynają się już w dniu poprzednim. Inspektor zanim wyjedzie w teren musi się do niego przygotować. Załóżmy, że jedziemy wykonać kontrolę fitosanitarną szkółki drzew sadowniczych. Zanim przystąpimy do lustracji, inspektor na podstawie posiadanych danych (z systemu RODAN) musi wygenerować stan upraw z poprzedniego roku z podziałem na uprawiane gatunki, rok uprawy (podkładki, materiał handlowy), rodzaj szkółki (matecznik, drzewka, sad zraźnikowy itp.). Następnym krokiem jest przygotowanie listy agrofagów potencjalnie występujących w danej uprawie. Oczywiście niezbędna jest również wiedza dotycząca biologii i objawów występowania chorób czy szkodników. W tym przypadku widać złożoność problematyki i konieczność posiadania ogromnej wiedzy merytorycznej inspektora do spraw zdrowia roślin. Po skompletowaniu niezbędnych dokumentów (wybranych przepisów prawa, druków protokołów i in.) oraz wyposażenia technicznego możemy ruszać w teren. Ocena stanu fitosanitarnego upraw nie jest sprawą łatwą, nawet dla inspektora z wieloletnim doświadczeniem. Objawy występowania wielu agrofagów są niespecyficzne i mogą być powodowane np. przez wiosenne przymrozki, suszę czy agrofagi jakościowe (niekwarantannowe) lub nie być ich wcale (infekcje latentne- bezobjawowe). W takich przypadkach należy pobrać próby roślin do badań laboratoryjnych, na co również inspektor musi być przygotowany. Myślę, że również warto wspomnieć o udziale czynników atmosferycznych, które nie zawsze pomagają inspektorowi w pracy (deszcz, wiatr, skrajne temperatury). Po skończonej lustracji inspektora czeka cały pakiet pracy biurowej, polegający na sporządzeniu protokołu oraz wprowadzeniu danych do Zintegrowanego Systemu Informatycznego. Różnorodność podejmowanych czynności z pewnością nie pozwala inspektorowi popaść w rutynę i urzędniczą monotonię.

W jakim stopniu rozwój roślin zależy od sprawdzonego materiału siewnego?                                  

- Ta zależność jest bardzo ścisła. Młoda roślina podczas procesu kiełkowania czerpie składniki odżywcze z ziarna, dlatego bardzo ważne są odpowiednia wielkość i jego wypełnienie. Materiał z ubytkami okrywy, pęknięciami lub uszkodzonymi zarodkami ma mniejszą wartość siewną. Powstające uszkodzenia nasion stanowią siedlisko rozwijających się chorób grzybowych i bakteryjnych. Maksymalne skrócenie okresu kiełkowania i szybki rozwój młodych roślin pozwala zminimalizować straty powodowane np. przez grzyby z rodzaju Fusarium czy Alternaria. Użycie nasion o słabszej zdolności kiełkowania prowadzi do powstania wielu wolnych przestrzeni na polu. Jest to przyczyna silniejszej konkurencji między roślinami i pogarszania się cech struktury łanu. W takich warunkach trudno jest uzyskać optymalną obsadę roślin. Odpowiednio wykształcone ziarna gwarantują dobry rozwój systemu korzeniowego. Użycie kwalifikowanego materiału siewnego jest trzecim po środkach ochrony roślin i nawożeniu elementem wpływającym na końcową opłacalność produkcji roślinnej i może powodować wzrost plonów nawet o około 20%. Kwalifikowany materiał siewny jest gwarancją uzyskania plonu jednorodnego pod względem cech jakościowych i czystości odmianowej.

Jakie znaczenie dla zdrowia roślin ma szybkie wykrywanie organizmów szkodliwych- agrofagów?

- Im szybciej zidentyfikujemy agrofaga, tym szybciej będziemy w stanie go wyeliminować ograniczając przy tym niezbędne koszty. Odnosząc się do szybkości wykrycia organizmów szkodliwych należy poruszyć dwa aspekty: pierwszy dotyczy sytuacji stwierdzenia na danym obszarze agrofaga dotychczas nie notowanego. Czas w jakim będziemy w stanie dokonać identyfikacji ma podstawowe znaczenie dla określenia jego szkodliwości dla rośliny żywicielskiej oraz środowiska przyrodniczego. Im później rozpoczniemy walkę, tym zazwyczaj drożej będzie nas to kosztowało. Za klasyczny przykład spóźnionej reakcji na pojawienie się nowego zagrożenia fitosanitarnego może posłużyć Portugalia i Hiszpania, które na walkę z Bursaphelenchusem xylophilusem wydały miliony euro wycinając przy tym ogromne powierzchnie parkowe i leśne.

Druga sytuacja dotyczy wystąpienia znanego już zagrożenia na danej roślinie uprawnej. Od tego jak szybko zareagujemy zależą skuteczność działań ochronnych, ich koszty oraz czy uzyskamy produkt roślinny wysokiej jakości. Za przykład może posłużyć zaraza ziemniaka powodowana przez grzyba Phytophthora infestans. W sprzyjających warunkach (wysoka temperatura i wilgotność powietrza) grzyb rozwija się błyskawicznie i  w ciągu kilku dni może doprowadzić do całkowitego zniszczenia plantacji.

Jakie działania podejmuje Oddział WIORiN w Gorlicach w celu promocji idei Roku Zdrowia Roślin?

- Działania promocyjne zapoczątkowaliśmy już wczesną wiosną. Z naszej inicjatywy odbyliśmy kilka spotkań informacyjnych z producentami oraz równolegle działania edukacyjne z dziećmi i młodzieżą w szkołach. Podczas wizyt pracownicy Oddziału przedstawiali różne aspekty pracy w WIORiN, warunki uzyskania zdrowych produktów roślinnych oraz ich wpływu na zdrowie konsumenta. Dzieci otrzymały różne gadżety promujące Rok Zdrowia Roślin m.in. naklejki, kredki, puzzle, breloczki i inne. Dodatkowo z WIORiN w Krakowie otrzymaliśmy samochód służbowy oklejony logo Międzynarodowego Roku Zdrowia Roślin, którym jeździmy po powiecie gorlickim promując w/w ideę. Niestety rozwój pandemii koronawirusa w drugiej części roku ograniczył kontynuację działań promocyjnych.

Jak w kierowanej przez Pana placówce odbywa się współpraca nauki z praktyką na rzecz zdrowia roślin?

- Gorlice to niespełna trzydziestotysięczne miasto powiatowe, położone pomiędzy dwoma ośrodkami akademickimi- Rzeszowem (w woj. podkarpackim) oraz Krakowem. Kontakt z nauką mamy poprzez różnego rodzaju szkolenia czy sympozja organizowane przez WIORiN w Krakowie lub Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego przy udziale pracowników naukowych krakowskich uczelni.  Są to miejsca gdzie mamy bezpośredni kontakt z osiągnięciami nauki w zakresie szeroko pojętej produkcji roślinnej, w tym m.in. zdrowiem roślin. Na szczeblu powiatowym ściśle współpracujemy z instytucjami z obszaru rolnictwa i leśnictwa  m.in. z Powiatowym Zespołem Doradztwa Rolniczego, Biurem Powiatowym ARiMR i Nadleśnictwami z terenu powiatu. Dodatkowo na spotkaniach z producentami rolnymi staramy się zawsze podejmować aktualne tematy związane ze zdrowiem roślin oraz pomagać rozwiązywać problemy zgłaszane przez rolników.

Jak ważne są innowacyjne technologie takie jak teledetekcja czy fotogrametria we wczesnym wykrywaniu porażenia upraw przez agrofagi?

- Dzisiejsze rolnictwo, szczególnie to wielkoobszarowe wspierane jest przez nowoczesne technologie. Dzięki nim można wpływać na zwiększenie produkcyjności oraz precyzyjnie i skutecznie planować np. zabiegi ochrony roślin czy nawożenie. Ocena strat spowodowana wystąpieniem agrofagów wykonana w oparciu o dane teledetekcyjne jest stosunkowo tania i pozwala szybko podjąć działania naprawcze. Za pomocą nowoczesnych fotogrametrii możemy np. porównywać zawartość chlorofilu w roślinach zdrowych i porażonych przez agrofagi. Daje to możliwości precyzyjnej aplikacji pestycydów tylko w te obszary, gdzie jest to konieczne oszczędzając w ten sposób pieniądze i chroniąc środowisko naturalne. Myślę, że w najbliższej przyszłości teledetekcja czy fotogrametria będą podstawą do planowania i przeprowadzania zabiegów ochrony roślin nie tylko w rolnictwie wielkoobszarowym, ale także w mniejszych gospodarstwach.

Jakie działania prewencyjne w zakresie ochrony roślin prowadzi Oddział WIORiN w Gorlicach? 

W związku z wejściem w życie Ustawy z dnia 13 lutego 2020 roku o ochronie roślin przed agrofagami działania PIORiN w zakresie nadzoru nad występowaniem agrofagów niekwarantannowych zostały ograniczone na rzecz nadzoru nad organizmami kwarantannowymi. Działania prewencyjne polegają przede wszystkim na  bezpośrednim kontakcie z zainteresowanymi przedsiębiorcami i podmiotami działającymi w rolnictwie np. sklepy nasienne, dystrybutorzy środków ochrony roślin, centra ogrodnicze itp. . Działania szkoleniowe, informacyjne oraz doradcze prowadzone są w siedzibie Oddziału, w urzędach gmin, starostwie powiatowym jak również w terenie przy okazji wykonywania czynności urzędowych.

Dlaczego do prowadzenia nowoczesnego rolnictwa, w tym rolnictwa ekologicznego jest niezbędna kompleksowa wiedza na temat gleby, zmianowania i współistnienia roślin?

- Rolnictwo samo w sobie nie jest ekologiczne, gdyż zajmowało pod uprawę (i w wielu miejscach na świecie zajmuje do dziś) tereny historycznie użytkowane jako lasy czy trwałe użytki zielone. Jednak jest to konieczne z racji ciągle zwiększającej się populacji ludzi na świecie i konieczności ich wyżywienia. Nowoczesne rolnictwo z racji swojej definicji musi korzystać z nowoczesnych technologii, a zarządzające nim osoby posiadać szeroką wiedzę na temat naturalnych procesów i zależności zachodzących w środowisku warunkujących prawidłowy wzrost roślinie uprawnej. Dzięki nowoczesnemu rolnictwu uzyskujemy wyższe, lepszej jakości plony, jednocześnie zmniejszając nakłady finansowe oraz ograniczając udział pracy ludzkiej. Wiedza na temat środowiska glebowego, zmianowania czy współistnienia roślin daje szansę optymalnego wykorzystania zasobów środowiska naturalnego, przy jednoczesnym zminimalizowaniu obciążeń dla środowiska związanych z nawożeniem, ochroną czy występowaniem agrocenoz np. monokultur.

Jak przebiega realizacja zadań w Oddziale WIORiN w Gorlicach w związku z pandemią koronawirusa? 

- Rok 2020 zapowiadał się jako bardzo różnorodny i dynamiczny. Oprócz rocznego planu pracy mieliśmy zaplanowanych wiele działań w związku z wdrażaniem w życie nowych przepisów w obszarze zdrowia roślin jak i  obchodami Międzynarodowego Roku Zdrowia Roślin. Wiosenny wybuch koronawirusa pokrzyżował te plany. W miesiącach wiosennych zawiesiliśmy pracę w terenie, część pracowników pracowała w trybie zdalnym, interesanci w większości obsługiwani byli elektronicznie. Do minimum ograniczone zostały kontakty bezpośrednie. W połowie roku ostrożnie rozpoczęliśmy pracę w terenie z zachowaniem wszelkich zasad higieny (maseczki, płyny dezynfekujące, przyłbice, dystans społeczny). To pozwoliło nam uniknąć koronawirusa,  w dużym stopniu nadrobić utracony czas oraz w konsekwencji pozytywnie patrzeć w przyszłość.

W jaki sposób pandemia COVID-19 zmienia podejście do ochrony roślin?

- Koronawirus wywołał negatywne skutki w całej gospodarce globalnej. Najbardziej dotkliwe dla rolnictwa okazało się spowolnienie wymiany handlowej z Chinami, gdzie jak wiemy odbywa się dzisiaj znacząca część produkcji m.in. środków ochrony roślin. Brak podaży niektórych pestycydów mógł negatywnie wpłynąć na efektywność ochrony przed agrofagami i co za tym idzie wielkość i jakość osiąganych plonów. Przy braku dostępności środków produkcji oczywiście obserwowano wzrost ich cen. Podejście do ochrony roślin w obliczu pandemii z pewnością ulegnie zmianie. Myślę, że w szerszym zakresie producenci zaczną korzystać z nie chemicznych metod ochrony roślin, zwiększy się popyt na odmiany odporne lub tolerancyjne na agrofagi, modyfikacji ulegną systemy uprawy gleby (zabiegi agrotechniczne). Jak głębokie i trwałe będą to zmiany zależy od rozwoju pandemii na świecie, a to bardzo trudno przewidzieć.

Dziękuję za rozmowę