Każdy środek ochrony roślin wprowadzany do obrotu jest zaopatrzony w etykietę. Przed zastosowaniem środka należy dokładnie zapoznać się z jej treścią. Jest to podstawa jego prawidłowego i bezpiecznego użytkowania w sposób zgodny z przepisami prawa oraz nie stwarzający zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska.

Już w starożytności odnotowano pierwsze celowe użycie insektycydów na bazie siarki czy arsenu. Przeciw owadom używano substancje uzyskiwane z roślin, takie jak pyretrum, nikotyna z tytoniu, itp. W Europie ochrona roślin rozpowszechniła się w końcu XVIII i w XIX w. Powstały pierwsze fungicydy, np. ciecz bordoska oraz insektycydy (zieleń paryska przeciw stonce ziemniaczanej). XX wiek przyniósł odkrycie DDT, jednakże po przeprowadzeniu badań nad jego obiegiem w środowisku i kumulacją w tkankach organizmów żywych, insektycyd ten został wycofany z użycia w Polsce na początku lat 70-tych. Poszukiwanie rozwiązań, które zapewniłyby ochronę upraw przed organizmami szkodliwymi przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnych skutków, doprowadziło w latach 90-tych do rozwoju integrowanej ochrony roślin, polegającej na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, a w szczególności niechemicznych.

Wracamy zatem do etykiety, która ewoluowała w miarę upływu czasu, wzrostu wiedzy i świadomości, doświadczeń i zmian w przepisach prawa.

Od wielu lat istniał obowiązek rejestracji środków ochrony roślin. Dawniej środki ochrony roślin zarejestrowane i dopuszczone do stosowania corocznie były publikowane w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, obecnie na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się rejestr środków ochrony roślin, dopuszczonych do obrotu zezwoleniem Ministra Rolnictwa. Etykieta środka stanowi załącznik do zezwolenia/pozwolenia, a jej zawartość obecnie regulują przepisy Rozporządzenia Komisji (UE) Nr 547/2011 w sprawie wykonania wymogów rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów w zakresie etykietowania środków ochrony roślin.

W ubiegłym wieku środek ochrony roślin posiadał jedną etykietę, niezależnie od użytkownika, natomiast obecnie funkcjonuje podział na środki przeznaczone dla użytkowników profesjonalnych oraz nieprofesjonalnych, w związku z czym są dwa rodzaje etykiet. W etykiecie dla nieprofesjonalistów znajduje się np. zapis, że środek jest przeznaczony do stosowania tylko przy użyciu opryskiwaczy ręcznych, a dawka jest podawana w przeliczeniu na 100 m², a nie na hektar.

W starych etykietach środki ochrony roślin klasyfikowane były do jednej z czterech klas toksyczności dla ludzi oraz czterech klas toksyczności dla pszczół i ryb oraz za pomocą piktogramów w formie kwadratów. We współczesnych etykietach klasyfikacja środków na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP) podawana jest za pomocą piktogramów w kształcie rombu oraz zwrotów wskazujących rodzaj zagrożenia (zwroty H) i zwrotów wskazujących środki ostrożności (zwroty P).

Dawka środka ochrony roślin w starych etykietach była podawana jako „zalecana”, zaś w nowych etykietach jest określana w kilku wariantach, tj. maksymalna dawka dla jednorazowego zastosowania oraz zalecana dawka dla jednorazowego zastosowania. Dodatkowo określana jest maksymalna liczba zabiegów danym środkiem w sezonie wegetacyjnym.

Różnicę między zapisami w dawnych i współczesnych etykietach można zauważyć również w zalecanym sposobie postępowania z resztkami cieczy użytkowej. W starych etykietach zalecano, aby resztki cieczy rozproszyć na teren nieużytkowany rolniczo z dala od zabudowań oraz zbiorników i ujęć wody. W nowych etykietach natomiast resztki cieczy należy zużyć na powierzchni, gdzie wykonano zabieg lub unieszkodliwić w miejscu zapewniającym biologiczną degradację lub w inny sposób.

W nowych etykietach zamieszczana jest niezwykle ważna i przydatna informacja, której nie było w dawnych etykietach, tj. „przed zastosowaniem środka należy poinformować o tym fakcie wszystkie zainteresowane strony, które mogą być narażone na znoszenie cieczy użytkowej i które zwróciły się o taką informację”.

Istotną różnicę stanowi określanie sposobu postępowania z pustymi opakowaniami po środkach ochrony roślin. W dawnych etykietach zalecano, aby opróżnione opakowania „gromadzić u stosującego środki w sposób uniemożliwiający skażenie otoczenia – z przeznaczeniem ich do utylizacji lub gromadzenia w specjalnych miejscach wyznaczonych przez właściwe władze terenowe” lub w starszych etykietach „zniszczyć i zakopać”. Obecnie w etykietach są zapisy „opróżnione opakowania po środku zwrócić do sprzedawcy środków ochrony roślin” lub „można potraktować jako odpady komunalne”. Podkreślić należy, że od 14 lat funkcjonuje w całej Polsce System Zbiórki Opakowań zorganizowany i nadzorowany przez Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin. System ten zapewnia skuteczną oraz bezpieczną dla środowiska i ludzi zbiórkę opakowań po środkach ochrony roślin sklasyfikowanych jako niebezpieczne.

Podsumowując, zmiany jakim podlegała treść etykiet w miarę upływu czasu, miały na celu ograniczenie wszelkich zagrożeń związanych ze stosowaniem środków ochrony roślin, jak również zwiększenie bezpieczeństwa dla stosującego. Do realizacji tych celów pozostaje jeden warunek konieczny i niezbędny – przeczytać etykietę i stosować się do jej zaleceń.

autor: Beata Nużka WIORiN Wrocław