Cannabis sativa, czyli konopie siewne to roślina jednoroczna. Jak odróżnić konopie siewne od indyjskich ? Konopie siewne są rozłożyste, odwrotniejajowate, dorastają do 3 m i są jednopienne (kwiatostany męskie i żeńskie znajdują się na tej samej roślinie). Konopie indyjskie są kształtu piramidalnego, dorastają do 1,5-2 m i są rośliną dwupienną (wysiewa się rośliny żeńskie, męskie trzeba od razu usuwać, aby kwiatostany nie zawiązały owoców). Są rośliną drewniejącą, zawierającą do 77% celulozy (sosna produkuje 60%). Ze względu na wiatropylność na plantacjach nasiennych konopi konieczna jest izolacja przestrzenna między uprawami. Konopie to rośliny oleiste, włókniste i rolnicze. Surowcem użytecznym są włókno, łyko oraz nasiona. Z nasion pozyskiwany jest olej i śruta. Paździerz konopny otrzymujemy po oczyszczeniu z włókien łodygi. Możemy również łodygi i liście przeznaczyć na słomę. Orzeszki, owoce konopi, posiadają 8 niezbędnych w diecie człowieka aminokwasów, a także wysokoprzyswajalne białka globulinowe. Są też wyjątkowo bogate w fitynę pobudzającą proces krwio i kostnotwórczy, poprawiającą także czynność układu nerwowego. Olej konopny w 70% składa się z nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Największe areały konopne znajdują się we Francji oraz Chinach, z kolei Kanada jest największym producentem nasiennym konopi. Na terenie województwa zachodniopomorskiego zgodnie z uchwałą Sejmiku Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 13 lutego 2020 r. ogólna powierzchnia przeznaczona pod uprawę wyniesie 10 295,85 ha (wg GUS w 2017 r. na terenie całego kraju areał konopi wyniósł 1 170 ha, w 2003 r. 80 ha). W naszym województwie na podium plasuje się powiat świdwiński (2 385,23 ha), choszczeński (2 008,71 ha) oraz drawski (867, 01 ha). Niewiele mniejszym areałem może pochwalić się powiat koszaliński z pow. 782,12 ha. Ktoś może zapytać: dlaczego produkcja konopna nabiera rozpędu? Ponieważ konopie są wykorzystywane różnokierunkowo. Następuje rozwój cywilizacyjny i wzrost dobrobytu, zwiększa się świadomość ekologiczna, w przemyśle poszukuje się różnokierunkowych rozwiązań.

I tak :

PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY - Na bazie oleju otrzymuje się wyroby piekarnicze. Ze śruty otrzymamy mączkę z wysoką zawartością białka (25%), która może stanowić dodatek do mąki pszennej. Mleczko konopne w smaku jest podobne do sojowego czy ryżowego. Proteiny to suplementy.

PRZEMYSŁ KOSMETYCZNY - Na bazie oleju konopnego produkowanych jest wiele kosmetyków.

WŁÓKIENNICTWO - Włókno konopne cechuje się przewiewnością, wysokim ciepłem sorpcyjnym, niską zdolnością pochłaniania ładunków elektrostatycznych. Stanowi doskonałą ochronę przed promieniami UV co potwierdzają badania naukowe. Należy także podkreślić NIEALERGICZNE właściwości włókna konopnego oraz zdolność zabezpieczania przed rozwojem bakterii i grzybów, stąd wykorzystanie materiału na podkoszulki, skarpety, bieliznę i materiały pościelowe. Pakuły natomiast stanowią materiał izolacyjny.

PAPIERNICTWO - Z surowej słomy uzyskuje się włókno zieleńcowe użytkowane jako surowiec papierniczy. Papier konopny jest wręcz idealny do sporządzania archiwów, ponieważ nie żółknie z czasem, nie traci wytrzymałości, jest odporny na przedarcie i zginanie. Doskonale sprawdza się jako bibułka podłożowa na taśmy elektroizolacyjne, papier powlekany do pakowania mięsa, bibułka do pakowania soczewek. Paździerze wykorzystuje się w produkcji wyrobów tapicerskich (płyty wiórowe), materiałów kompozytowych, mat dezynfekcyjnych i materiałów izolacyjnych. W stosunku do sosny, konopie dają 4:1 masy papierowej, tzn. 4 ha lasu sosnowego dadzą tyle masy co 1 ha konopi.

BUDOWNICTWO – Z paździerzy tworzony jest beton konopny w formie bloków przypominających cegły.

FARBY I LAKIERY – Pozyskiwane z konopi farby i lakiery są szybkoschnące, pozostawiają cienką i elastyczna warstwę.

TWORZYWO PLASTYCZNE – Tworzywa ulegające biodegradacji w przeciwieństwie do wytwarzanego z ropy naftowej plastiku.

LAMINATY - Kompozyty konopne wykorzystywane są głównie w przemyśle motoryzacyjnym. Uważa się, że materiały te są nie tylko wytrzymałe jak włókno szklane, ale także biodegradowalne, co rozwiązałoby problem przepełnionych złomowisk. Kompozyty konopne wykorzystane jako obicia drzwi, okładziny sprzęgieł, hamulców itp., w swoich modelach mają znane marki motoryzacyjne, tj. Audi, BMW, Saab, Ford, Volkswagen, Volvo. Dodatkowo ich niższy ciężar właściwy pozwala na obniżenie masy pojazdu., a więc w konsekwencji mniejsze zużycie paliwa.

REKULTYWACJA – Konopie mogą pomóc w przywróceniu użyteczności terenów zniszczonych przez przemysł górniczy (zwłaszcza odkrywkowy), metalurgiczny (duże zawartości metali ciężkich na terenach sąsiadujących z hutami) i rolniczy, gdy nasza gleba utraci kompleks sorpcyjny. Konopie umacniają grunt, a ich głęboki system korzeniowy wzmaga procesy glebotwórcze. Przygotowują one tereny dla bardziej wymagających roślin. Pobierają metale ciężkie i akumulują je (np. związki miedzi wg IWNiRZ w Poznaniu). Konopie w cyklu życia wchłaniają więcej CO2 niż wytworzą przy spaleniu.

BIOPALIWA - Mieszanka oleju z konopi i 15% metanolu to zamiennik dla oleju napędowego w silnikach diesla (daje 70% mniej sadzy niż w przypadku oleju z ropy naftowej).

BRYKIET – Wytwarzany jest z konopnego paździerza. Prowadzone nad wykorzystaniem paździerzy dla celów energetycznych badania wykazały, że ich wydajność energetyczna wynosi 18 000 kJ/kg, podczas gdy drewno daje 14 000 kJ/kg, a węgiel kamienny 30 000 kJ/kg.

Nie mając możliwości wykorzystania chociażby dwukierunkowo konopi, można je zmielić i wykorzystać jako ściółkę w uprawach lub po wymieszaniu z ziemią otrzymamy niezwykle wartościowe podłoże w uprawach osłonowych.

Na terenie Polski wysiewa się głównie rodzime odmiany tj. ‘Białobrzeskie’, ‘Beniko’, ‘Silesja’. Konopie są roślinami przemysłowymi regulowanymi prawnie przez:

·        Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 2005 nr 179 poz. 1488),

·        Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 października 2008 r. w sprawie wydawania i cofania zezwoleń na zbiór (…) ziela lub żywicy konopi innych niż włókniste (Dz. U. 2008 nr 197 poz. 1225).

Przed uprawą należy złożyć wniosek jesienią we właściwym Urzędzie Gminy, ponieważ na początku każdego roku sejmik wojewódzki wyznacza areały uprawy konopi. Zezwolenie na uprawę konopi wydaje gospodarz gminy (wójt, burmistrz etc.). Wg rozporządzenia zezwolenia na produkcję konopi na cele medyczne wydaje i/lub cofa Główny Inspektor Farmaceutyczny. Materiał siewny musi posiadać kategorię elitarny lub kwalifikowany. Norma wysiewu jest różna w zależności od technologii uprawy tzn. na włókno tekstylne 60 kg/ha, na materiały budowlane lub papier 20-40 kg/ha, a na materiał siewny zaledwie 10 kg/ha. UE przewiduje dopłaty bezpośrednie.

Plon w Polsce wynosi ok. 8 t/ha (w ciągu ok. 4 miesięcy !), ale przy wyborze najlepszych odmian i zapewnieniu wysoko wydajnej agrotechniki (głównie nawozów) możemy osiągnąć 10-12 t/ha. Rośliny nie są wrażliwe na suszę dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu. Łodygi składają się w 20% z włókna, w 80% z łyka. Specjalne kombajny zwijają je w baloty. W rolnictwie może je wykorzystać do upraw współistniejących, ze względu na szybką uprawę. Zagłuszają wzrost chwastów, a nawet hamują rozwój niektórych np. gwiazdnicy pospolitej, hamują rozwój nicieni i odstraszają szkodniki (bielinka kapustnika czy stonki ziemniaczanej) zwłaszcza w okresie kwitnienia.

Jak widać uprawa konopi otwiera nowe możliwości rozwoju gałęzi gospodarki związanych z ich przetwórstwem.

Jack Herrer w swojej książce „The Emperor Wears No Clothes” (Cesarz nie nosi ubrania) postawił tezę mówiącą, że coroczna uprawa konopi mogłaby wspomóc ludzkość ze wszystkim czego potrzebuje. Autor ogłosił, że każdemu, kto udowodni, że teza ta jest błędna, zapłaci 10 000 $.

Czy są chętni?

autor: WIORiN Koszalin